Visie

Een visie op talige diversiteit, een noodzakelijk kwaad?

Scholen zijn aan het zoeken in het omgaan met talige diversiteit. Op zich is dat positief, want dit zoeken geeft aan dat ze geconfronteerd worden met iets dat hen op de één of andere manier raakt. De ontwikkeling van een open talenbeleid geeft scholen houvast in hun zoektocht naar een visie op omgaan met talendiversiteit. Een goede visie is hét referentiepunt waar leerkrachten telkens naar kunnen teruggrijpen. Soms is dat bij twijfel, soms is dat omwille van veranderingen of uit nood aan actualisering. De visie versterkt de identiteit van de school.

“De taal van het kind afwijzen op school staat gelijk aan het kind afwijzen. ‘Laat je eigen taal en cultuur achter aan de schoolpoort.’ Dit is de boodschap die scholen, impliciet of expliciet, aan de kinderen geven. In dit geval laten de kinderen een centraal deel van wie ze zijn – hun identiteit – achter aan de schoolpoort. Als ze deze afwijzing voelen, zullen kinderen minder geneigd zijn om actief en vol vertrouwen deel te nemen aan klasactiviteiten.” . Bilingual children’s mother tongue: Why is it important for education? Sprogforum, p.19. eigen vertaling. label:1 class:sup)

Een goede visie bevat drie basiselementen

Een visie op talige diversiteit zorgt er (op termijn) voor dat alle neuzen in dezelfde richting staan. Aandacht voor het geheel is belangrijk om draagkracht voor een visie te creëren. Eens dit lukt, kan een team de visie omzetten in doelgerichte acties. Bovendien biedt een visie een belangrijke bron om concreet met talige diversiteit aan de slag te gaan. Voldoende argumenten dus om werk te maken van een visie.

Hieronder beschrijven we kort welke drie basiselementen van belang zijn bij het ontwikkelen van een visie.

Gedurfdheid en haalbaarheid

De school durft uit haar comfortzone te stappen om nieuwe uitdagingen aan te gaan.

• Hoe ziet de school er binnen vijf of acht jaar uit op vlak van talige diversiteit?
  Althans als wij de toekomst mogen bepalen.
  Tegelijkertijd moet een team zich de vraag stellen welke aangrijpingspunten er zijn in de huidige situatie.
• Wat doen we al?
• Wat doen al goed?
• Wat willen we veranderen en waarom?
  De antwoorden op deze vragen hebben we nodig om aan de visie te beginnen werken.

Concrete en helder doelstellingen

De visie verwoordt duidelijk aan welke doelen de school samen met alle betrokkenen wil werken. De doelen zijn gemakkelijk communiceerbaar en moeten de teamleden motiveren om acties te ondernemen. De aanleiding van de geformuleerde doelen kunnen ontstaan vanuit een concrete vraag, een probleem, een vaststelling vanuit een SWOT, een analyse van de resultaten van één van de methodieken uit het luik ‘Verkennen’, een doorlichting,… Pas nadat de doelen helder geformuleerd zijn, kan het team nadenken over doelgerichte acties.

Ter inspiratie een voorbeeld:

Concrete en heldere doelstellingen, een voorbeeld.

Een krachtige en inspirerende tekst

De visie hoeft niet aan te geven hoe de vooropgestelde doelen bereikt kunnen worden. Als de weg al volledig uitgestippeld is, valt het prikkelende element weg. De visie moet vooral een krachtige inspiratiebron bieden voor het volledige team. Dit is een basis om concrete acties op te zetten. Daarom is het zo belangrijk dat het hele team de visie draagt. Wanneer niet iedereen de visie van de school deelt of weet wat die visie juist inhoudt, zijn de doelen veel moeilijker te bereiken.

Ter inspiratie een visietekst:

De plaats van thuistalen en taalvarianten in de klas en school

Hoe werk maken van een visie?

Een visie ontwikkelen is cruciaal voor een school. Het geeft aan wat de school samen met haar leerlingen, haar ouders en het team wil bereiken. Een dergelijke visie ontwikkelen doe je dus niet alleen. Het is een groeiproces dat de meeste slaagkans heeft indien we werken als een interactieve en lerende organisatie.

Waar staan we en waar willen we naartoe?

Een visie geeft kort weer wat de school wil bereiken en hoe de school in de wereld van morgen wil staan (= gewenste situatie). Daarvoor is het belangrijk om na te gaan waar de school nu staat (= huidige situatie). Om de weg van het startpunt naar het einddoel af te leggen moet er een strategie uitgewerkt worden. Deze strategie vloeit voort uit die visie.

Talige diversiteit in een taalbeleid

De visie die een school heeft op talige diversiteit maakt deel uit het totale beleid. We denken hierbij in de eerste plaats aan het pedagogisch project, het zorgbeleid en uiteraard ook het talenbeleid. Via een talenbeleid passen schoolteams de onderwijspraktijk aan om tegemoet te komen aan de taalleerbehoeften van hun leerlingen.

Aandacht voor het geheel is essentieel

Een talenbeleid is doelgericht en streeft doelstellingen na op 3 niveaus (Van den Branden, 2010, p. 12):

• Leerlingenniveau:
  Wat willen we concreet bereiken op het vlak van taalontwikkeling van leerlingen?
• Klasniveau:
  Wat willen we concreet bereiken op het vlak van de interactie van de individuele leerkrachten met de leerlingen in de klas?
• Schoolniveau:
  Wat willen we concreet bereiken met het hele schoolteam, en met betrekking tot de werking van onze school?

Naast linken leggen met het pedagogisch project, het schoolwerkplan en het zorgbeleid, is het belangrijk dat de doelstellingen van het talenbeleid op onderstaande drie niveaus goed samenhangen.

Meer informatie rond het opstellen van een taalbeleid is te vinden op www.taalbeleid.org

Van visie naar praktijk of van praktijk naar visie?

Scholen met een duidelijke visie over talige diversiteit, kunnen deze visie vertalen naar concrete strategieën, doelen en acties. Het concreet maken van een visie zorgt ervoor dat het team de visie beter kan implementeren in de klaswerking. Omgekeerd kan echter ook. Door te reflecteren over de klas- of schoolwerking kan een school ook werk maken van een visie. Het maakt niet uit waar je als coach begint. Hou voor ogen dat een groeiproces van school tot school verschillend kan verlopen. Aan de hand van een continuüm geven we je alvast de verschillende fasen mee die zich kunnen aandienen in dit groeiproces.

Tijd voor actie

“Het is een groeiproces. Je evolueert als team, als school. Twee jaar geleden mocht er hier niemand zijn thuistaal spreken. Alleen Nederlands was toegelaten. Nu is dit anders, maar zijn we nog steeds zoekende. Het is soms moeilijk om te weten wat je moet doen. Moeten we hen in bepaalde situaties nu verplichten om Nederlands te spreken of niet? Bv. we nemen de bus en alle Bulgaren zitten samen en praten Bulgaars. Dan zit er een Nederlandstalig kindje bij hen die dat niet verstaat. Wat moet je dan doen?” (directie)

acties zijn doel voorbijschiet.) ##Ter inspiratie een voorbeeld van een actieplan Een kort concreet voorbeeld van een actieplan. >*”Er zijn gewoon teveel projecten tegelijk bezig. Ik heb het daar moeilijk mee. Ik heb het gevoel dat ik niet meer weet waar we nu precies mee bezig zijn en waarom.” (leerkracht 1ste leerjaar)* We hoeven een actieplan zeker niet alleen op te stellen op schoolniveau. We kunnen dit ook vertalen naar de aanpak van individuele leerkrachten. Het kan zowel grote als kleine activiteiten bevatten. Het continuüm kan richtinggevend zijn om stappen te zetten in dit groeiproces. Zo kunnen we bijvoorbeeld een actieplan uitschrijven waarbij we een graduele opbouw voorzien van intensiteit van de activiteit. Bijvoorbeeld: van ‘tellen in een andere taal’ naar ‘talige diversiteit onder leerlingen exploreren’ tot het ‘ benutten talige diversiteit binnen elk thema’. # Vragen uit de praktijk ## Wij vinden alle talen belangrijk

De welkomstmuur

>*”In het begin van het schooljaar maken we met het hele team, de leerlingen en de ouders een grote veeltalige welkomstmuur. We vinden het belangrijk dat iedereen weet dat we deze diversiteit in onze school waarderen.” (directie)*Scholen laten scholen zien aan leerlingen en ouders dat alle talen hoog in het vaandel van de school- en de klaswerking worden gedragen.

Volgende activiteitenfiche laat zien hoe dit werkt. De welkomstmuur. ##Wil je nog een inspirerend praktijkvoorbeeld? Visie op meertaligheid in al haar facetten. ## Wij willen duidelijke afspraken rond het gebruik van thuistalen

Geef me de vijf!

In een Gentse school voelen zowel de leerkrachten als de ouders de behoefte om een concrete invulling te geven aan het positief met elkaar omgaan in een meertalige context.

Hoe dit concreet in zijn werk gaat, kan je zien in de volgende activiteitenfiche. Geef me de vijf! ##Nog zin in een inspirerend praktijkvoorbeeld? De plaats van thuistalen en andere taalvarianten in de klas en op onze school. ## Hoe geven we talige diversiteit een plaats binnen ons talenbeleid?

Werk maken van een talenbeleid

##Bekijk dit filmfragment. Tijdens dit interview horen we Guray Turkistan, directeur van de Unesco-school te Koekelberg, aan het woord. Hij vertelt ons hoe hij te werk is gegaan en welke ( link: verkennen/strategieen text: belangrijke aspecten voor een groeiproces) aan bod komen in het voeren van een talenbeleid.

## Wij willen inspelen op de noden van onze leerlingen.

Werken met vrijwilligers

In onze school hebben we veel Turkstalige leerlingen die de Nederlandse taal nog niet voldoende beheersen. Daarom werken er drie dagen in de week tweetalige (Turks-Nederlandse) vrijwilligers in onze school.

Zij ondersteunen bij activiteiten in de klas, spelmomenten tijdens de pauze alsook tijdens contactmomenten met ouders aan de schoolpoort of de klasdeur.

Groepen samenstellen

Bij de inschrijving van onze leerlingen maken we gebruik van een vragenlijst (anamnese). Dit is handig om zich te krijgen op de taalachtergrond van onze leerlingen. Dit jaar hebben we veel kinderen met een gemeenschappelijke niet-Nederlandse taal.

Na overleg met het zorgteam kiezen we ervoor om deze kinderen in dezelfde klasgroep onder te brengen omdat we de meerwaarde zien. Deze kinderen kunnen heel wat voordelen halen uit het elkaar ondersteunen in hun gemeenschappelijke thuistaal. # Visie, een bouwsteen die niet zonder de andere bouwstenen kan De visie is een essentiële bouwsteen om talige diversiteit een plaats te geven in een schoolbeleid. Ze hangt onlosmakelijk samen met de andere bouwstenen om de voordelen van talige diversiteit op school te realiseren. Bovenstaande filmfragment **‘Werk maken van een talenbeleid’** bevestigt bovenstaande heel sterk en sluit aan bij de tips die we tot slot nog willen meegeven. #Tot slot nog enkele belangrijke tips.

Onderbouw visie met kennis van zaken.

Scholen ervaren vaak een nood om hun visie te staven op basis van kennis over talige diversiteit. Zorg ervoor dat de school over deze kennis beschikt. Het is daarna aan de collega’s, het kernteam of zelfs externe partners om deze kennis intern door te laten stromen. **Eenmaal het team inzicht heeft in de voordelen voor de leerlingen zal de bereidheid om iets uit te proberen groeien**. Als leerkrachten daarnaast ook nog eens de winst ervaren door o.a. kleine acties te ondernemen, zullen leerkrachten de kaart van positief omgaan met talige diversiteit vaker trekken.

Communiceer transparant naar alle betrokkenen.

Het is uitermate belangrijk om de visie op tal van manieren te communiceren naar het team, de leerlingen én niet te vergeten de ouders. Nadat de eerste inzichten neergeschreven zijn in een visietekst is het belangrijk om deze visie concreet te maken via allerlei materialen, bijvoorbeeld: didactische materialen, filmpjes, foto’s, werkstukken van kinderen, getuigenissen,… In een volgende stap **communiceer** je **de visie op verschillende manieren naar àlle betrokkenen van de school**. Voorbeelden hiervan zijn: - Een pedagogische studiedag waarin je de nieuwe visie en de strategieën toelicht. Doe dit aan de hand van verschillende werkvormen: kleine opdrachten, tafelgesprekken, voorstelling van de eigen werking, vragenlijsten, stellingen,… - Gebruik de interne communicatie: nieuwsbrief, website, blog, forum,… - Integreer je boodschap in de uitstraling van de school: posters, affiches,… - Via het schoolwerkplan, schoolreglement, talenbeleid, zorgbeleid, ouderbeleid,… Meertaligheid: een troef! Inspirerend werken met meertalige kinderen op school en in de buitenschoolse opvang. Uitgeverij Abimo label:2 class:sup)

Zorg voor voldoende motivatie en draagvlak.

Om een visie rond talige diversiteit een plaats te geven, is het belangrijk dat alle collega’s gemotiveerd zijn om de voordelen van talige diversiteit te realiseren. **Een participatief beleid voeren en transparant communiceren** is cruciaal om een draagvlak te creëren. Zoek dus naar verschillende mogelijkheden om ouders en leerlingen en leerkrachten inspraak te geven in het invullen en concretiseren van een visie. Het zal het draagvlak vergroten. Meer informatie hierover kan je ook vinden in het luik: ‘Strategieën’.

Geef aandacht aan het geheel.

We kunnen het niet genoeg benadrukken, een visie op talige diversiteit is geen losstaand gegeven. Het is bepalend voor het zorgbeleid. Het zit **ingebed in het talenbeleid en het totale beleid**. En het moet herkenbaar zijn in de manier waarop leerkrachten omgaan met (talige) diversiteit in de klas en daarbuiten.

Ondersteun leerkrachten in hun zoektocht naar (soms) nieuwe rol.

Het realiseren van een visie rond talige diversiteit heeft implicaties voor de rol van de leerkracht. Een kernteam moet **leerkrachten ondersteunen in dit groeiproces**. Zo kunnen er op korte termijn kleine succeservaringen ontstaan. Die zullen leerkrachten motiveren om de ingeslagen weg verder te verkennen.

Investeer in het ontwikkelen van competenties.

Een geïntegreerde visie op talige diversiteit sijpelt door in alle facetten van de school. Voor leraren die zich scharen achter een positieve visie op talige diversiteit is het vaak een vraagstuk hoe ze dit concreet kunnen vertalen naar hun pedagogisch-didactische vaardigheden. Ondersteun leerkrachten in het **experimenteren, reflecteren en bijsturen van** hun eigen **didactische vaardigheden**. Dit kan in de vorm van het opzetten van intervisie, hospiteren, observatie en feedbackgesprekken,… Meer informatie en concrete voorbeelden kan je terugvinden in de luiken ‘Vaardigheden’, ‘De klas’ en ‘De school’. Meer uitgebreide informatie nodig? Ga dan naar ‘Belangrijke aspecten voor een groeiproces’.